+48 799 099 982
Rejestracja
Wśród rodziców małych dzieci często pada pytanie: „Dlaczego ono nie śpi?”. Zaburzenia snu są częstym problemem wieku dziecięcego. Szacuje się, że dotyczy on aż 25-62% populacji najmłodszych. Podczas gdy czasami są one zupełnie naturalne i nie powinny budzić niepokoju, w niektórych przypadkach warto poradzić się specjalisty. Sprawdź, jakie są najczęstsze zaburzenia snu u dzieci i dowiedz się, w jaki sposób możesz sama/sam pomóc własnemu dziecku.
Rola snu w rozwoju dziecka
Sen jest fizjologiczną potrzebą każdej istoty żywej, która zapewnia organizmowi możliwość funkcjonowania. W dzieciństwie jego rola jest wręcz nieoceniona. Warunkuje harmonijny rozwój, zarówno w wymiarze fizycznym, jak i emocjonalnym. Wspomaga proces wzrastania – to podczas snu głębokiego przysadka mózgowa produkuje najwięcej somatotropiny (hormonu wzrostu). Warto wiedzieć, że w trakcie spania mózg wykonuje ogromną pracę: przetwarza informacje zebrane w ciągu dnia, systematyzuje i utrwala wiedzę. Odpowiednia ilość snu pozwala na regenerację i wpływa na właściwe funkcjonowanie systemu odpornościowego.
Jak długo powinno spać dziecko?
Od początku życia, jeszcze w łonie matki, dziecko pogrążone jest we śnie. Różnicowanie wzorca snu pojawia się dopiero ok. 36. tygodnia ciąży. Zapotrzebowanie na regenerację zmienia się wraz z wiekiem. Noworodki przesypiają zwykle 16-18 godzin na dobę w kilku cyklach, a rytm ich snu wyznacza przede wszystkim fizjologiczna potrzeba głodu. Typowe dla tego okresu jest częste wybudzanie w porze nocnej. Który rodzic nie poznał goryczy niezliczonych pobudek w nocy?
W kolejnych miesiącach życia dziecka łączny czas snu podczas doby oscyluje w przedziale 12-16 godzin. Podczas gdy roczniak potrzebuje 14 godzin sennego wypoczynku, u dwulatka czas ten skraca się do 12 godzin. Większość pięciolatków nie potrzebuje już regenerującej drzemki w ciągu dnia. W późniejszym czasie wymagana ilość snu ulega powolnemu skracaniu. Przedszkolaki powinny przesypiać 10-13 godzin, a dzieci w wieku szkolnym – 9-11. W okresie dojrzewania rytm snu zmienia się w konsekwencji wzrostu melatoniny. Dojrzewająca młodzież potrzebuje przeciętnie 9-10 godzin odpoczynku w trakcie doby.
Zaburzenia snu niejedno mają imię
W ogólnej klasyfikacji zaburzeń snu wyszczególnia się bezsenność, hipersomnie i parasomnie. Podczas gdy pierwsza oznacza zbyt małą ilość snu, hipersomnia to jego nadmiar lub zwiększona senność. Parasomnie to z kolei dziwne zachowania w trakcie snu. Warto zaznaczyć, że typ zaburzeń snu ewoluuje wraz z wiekiem.
Dzieci do 1. roku życia
O tym, że zaburzenia snu w tym okresie są powszechne, wie większość rodziców. Wśród najczęściej występujących na tym etapie problemów należy wymienić:
- zaburzenia zasypiania – przejawiają się najczęściej długim czasem zasypiania, potrzebą ciągłej obecności rodzica;
- zaburzenia ciągłości snu – wybudzanie się, które wymaga interwencji rodziców (uciszenia, przytulenia).
U maluchów kilku- czy kilkunastomiesięcznych problemy ze snem uważa się za naturalne.
Dzieci pomiędzy 1-3. rokiem życia
Po ukończeniu 1. roku życia wzorzec snu ulega modyfikacji, czego skutkiem mogą być następujące zaburzenia:
- nocne budzenie – wedle szacunków występuje u 40% dzieci w pierwszych latach życia. Może przejawiać się częstym wybudzaniem i trudnością z powtórnym zaśnięciem;
- łagodne przysenne mioklonie noworodkowe – zrywy kończyn lub całego ciała tzw. drgawki;
- jaktacje – rytmiczne ruchy głowy i szyi;
- opór przy kładzeniu się do łóżka – niechęć do spania, która wyraża się w buncie lub zachowaniach agresywnych wobec rodziców.
Dzieci w wieku przedszkolnym
Nieco inną postać zaburzenia snu mogą przybierać u dzieci w wieku przedszkolnym. Najczęściej występują u nich:
- bezsenność warunkowa – zaburzenia zasypiania bądź nocne budzenie się, zaburzenia związane z brakiem dyscypliny, opór przed spaniem;
- zaburzenia oddychania np. chrapanie, niewłaściwy mechanizm oddychania – oddychanie przez usta, przerwy w oddychaniu. Dotyczą one aż 10-27% populacji dzieci pomiędzy 2. a 8. rokiem życia;
- lęki nocne – nagłe przebudzenia z epizodami płaczu, krzyku, zachowaniami agresywnymi oraz objawami somatycznymi (tachykardią, zaczerwienieniem twarzy);
- somnambulizm, znany bardziej pod nazwą lunatyzmu i sennowłóctwa. Przebiega według modelowego wzorca: dziecko siada na łóżku lub je opuszcza, przemieszcza się po mieszkaniu, po czym wraca i ponownie zasypia;
- koszmary – emocjonalne przeżywanie snów, nasilone zwłaszcza u dzieci pomiędzy 3. a 6. rokiem życia. Dość często bywają mylone z lękiem nocnym. Podczas gdy lęk nocny trwa 10-30 minut i dziecko ponownie zasypia, negatywne emocje związane z koszmarami kończą się zwykle po wybudzeniu;
- bruksizm – zgrzytanie zębami lub ich mimowolne zaciskanie podczas snu;
- moczenie nocne.
Dzieci w wieku szkolnym i w okresie dojrzewania
U starszych dzieci obserwuje się deregulację pór snu. Wielu nastolatków miewa tendencje do zasypiania po północy i pobudki w godzinach przedpołudniowych.
Konsekwencje zaburzeń snu u dziecka
Najważniejsze konsekwencje zaburzeń snu u dziecka to:
- zmiany wizualne – dziecko z zaburzeniami snu ma problem z odpowiednim przybywaniem na wadze, a proces jego wzrostu może ulec zahamowaniu. Skóra staje się ziemista, a oczy są podkrążone;
- niestabilność emocjonalna – nadmierna płaczliwość, drażliwość;
- spadek odporności i skłonność do infekcji;
- zaburzenia behawioralne – niewyspane dziecko może przejawiać skrajne zachowania: od nadaktywności, po apatię. Często cechuje je wybuchowość, agresja werbalna i niewerbalna;
- trudności z koncentracją, które mogą prowadzić do poważnych problemów z nauką;
- zaburzenia w gospodarce hormonalnej np. nadmierne wydzielanie kortyzolu (hormonu stresu) czy zmniejszona produkcja somatotropiny (hormonu wzrostu);
- zaburzenia w relacjach społecznych – powodowane złym sypianiem zmęczenie i problemy emocjonalne wpływają negatywnie na kontakty z otoczeniem: rówieśnikami, rodzicami.
Właściwa higiena snu dziecka – rekomendacje dla rodziców
Wiele zaburzeń wynika z niewłaściwej higieny snu. Czy rodzic ma to jakikolwiek wpływ? Jak poprawić jakość snu dziecka? Zapoznaj się z garścią porad!
Wprowadź rytuały okołosenne
Nie bez przyczyny już od pierwszych chwil życia zaleca się rodzicom rytuały w wieczornej pielęgnacji malucha. Zachowanie regularności w czynnościach poprzedzających zaśnięcie (np. kolacja, kąpiel, spokojne zabawy) sprzyja wyciszeniu. Wpływa korzystnie na ciągłość snu nocnego i zmniejsza liczbę wybudzeń.
Może bajeczkę? – czytajcie przed snem!
Do popularnego hasła „Cała Polska czyta dzieciom” warto dodać frazę: „przed snem”. Badania dowodzą bowiem, że dzieci czytające przed zaśnięciem śpią dłużej i głębiej, a liczba wybudzeń nocnych jest u nich mniejsza. Znacznie lepiej rozwijają się także w wymiarze poznawczym, a zasób ich słownictwa jest bogatszy w porównaniu z rówieśnikami.
Przyciemnij światło w sypialni!
Dzieci, które przy zasypianiu są poddane silnej ekspozycji na światło i hałas, mogą doświadczać przewlekłego zmęczenia. Hałas podnosi poziom kortyzolu we krwi, co nie sprzyja regeneracji organizmu. Wątpliwości rodzi także popularny w ostatnich latach „biały szum”. Mit o usypiającym odgłosie suszarki czy odkręconego prysznica nie został jednoznacznie potwierdzony.
Zadbaj o stałe pory snu!
Stałe pory zasypiania i pobudek mają istotne znaczenie dla jakości snu. Dzieci wstające regularnie do szkoły i przedszkola mają krótszą fazę zasypiania.
Zachowuj balans w aktywności fizycznej w ciągu dnia!
Wprawdzie powszechnie uważa się, że zmęczenie to najlepsze lekarstwo na sen, ale według badań nadmierna aktywność może powodować pobudzenie fizjologiczne. Konsekwencją są zaburzenia rytmu snu. Warto więc zadbać o umiarkowaną aktywność w ciągu dnia.
Ogranicz korzystanie z mediów i urządzeń mobilnych!
Dzieci korzystające z ekranów mogą być bardziej pobudzone. Częściej miewają problemy z regulacją emocji, wyciszaniem i spokojnym zasypianiem.
Unikaj kofeiny w diecie dziecka!
Odpowiesz: „przecież moje dziecko nie pije kawy!”. Jeśli tak uważasz, jesteś w błędzie! Czy wiesz, że jeden z najbardziej lubianych przez dzieci napojów gazowanych (mowa o tym w barwie brązu) zawiera od 9 do 13 mg kofeiny w 100 ml? O ile w filiżance herbaty mieści się 15-87 mg kofeiny, o tyle w przyrządzanym przed snem kakao zawartość ta oscyluje w przedziale 3,5-7,5 mg. Wolny od kofeiny nie jest też ulubiony przysmak łasuchów. Tabliczka czekolady zawiera aż 16-85 mg kofeiny!
Podsumowanie
Zaburzenia snu u dzieci mają zróżnicowane przyczyny i objawy. Podczas gdy u jednego dziecka problem jest błahy i tkwi np. w potrzebie wprowadzenia określonych rytuałów okołosennych, u innych może być przejawem choroby. Warto więc zachować w tym względzie czujność i w razie wątpliwości zasięgnąć porady specjalisty np. osteopaty. Wysoką skuteczność w leczeniu zaburzeń snu wykazuje zwłaszcza terapia cranio-sacralna, która pozwala zrównoważyć i uregulować napięcia tkanek miękkich. Wpływa na mobilizację kości czaszki oraz normalizuje przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego. Efektem tej, w pełni bezpiecznej dla dzieci terapii jest przywrócenie równowagi w organizmie i zmniejszenie dolegliwości.
Piśmiennictwo:
Ivanenko A., Pallavi P. P. (2009). Rozpoznawanie i leczenie zaburzeń snu u dzieci. Psychiatria po Dyplomie, 4, 67-74.
Januszewska E. (2018). Zaburzenia snu u dzieci i młodzieży – diagnoza i wybrane formy terapii. W: Zadania i wyzwania medycyny – charakterystyka problemów i postępowanie terapeutyczne, red. K. Maciąg, M. Maciąg, Lublin, 151-166.
Kaczor M., Salski M. (2016). Leczenie behawioralnych zaburzeń snu u dzieci i młodzieży – przegląd literatury, Psychiatria Polska, 50(3), 571-584.
