SKOLIOZA - definicja skoliozy, jej objawy i sposoby leczenia

Skolioza jest dość powszechnie występującą wadą postawy. Przyjmuje się, że dotyka aż 70% populacji, przy czym zdecydowaną większość stanowią dzieci. Warto wiedzieć, że wczesna interwencja korekcyjna pozwala zahamować progresję tej wady i zminimalizować ryzyko dotkliwych skutków w perspektywie krótko- i długoterminowej. Dowiedz się, czym jest skolioza, jakie są jej objawy i konsekwencje, a także jakie są standardy postępowania w leczeniu. Sprawdź, kiedy wymaga ona terapii, a kiedy koniecznością jest interwencja chirurgiczna!

Czym jest skolioza? – próba wyjaśnienia pojęcia

Skolioza to wada postawy polegająca na skrzywieniu kręgosłupa. Potocznie mówimy, że kręgosłup wygina się w literę S. Deformacja ta obejmuje trzy wymiary:

• płaszczyznę czołową – boczne skrzywienie, które przejawia się wyginaniem kręgosłupa „do boku”;
• płaszczyznę strzałkową – kręgosłup wykazuje skłonność do „skręcania”;
• płaszczyznę poziomą, w przypadku której zachodzi rotacja oraz torsja kręgów.

Deformacje skoliotyczne koncentrują się najczęściej w piersiowym odcinku kręgosłupa, rzadziej zaś rozwijają się w odcinku lędźwiowym.

W najogólniejszej klasyfikacji wyodrębnia się skoliozę wrodzoną i nabytą. Pierwsza to zdecydowanie najczęściej występująca wrodzona wada kręgosłupa, która bywa sprzężona z wadami serca czy dysfunkcjami układu moczowo-płciowego.

Skolioza nabyta może rozwinąć się pod wpływem różnych okoliczności, takich jak:

• zbyt intensywny wzrost układu kostnego, który powoduje, że mięśnie przestają być podporą dla kręgosłupa;
• asymetria w długości kończyn;
• guzy kości;
• choroby opłucnej;
• operacje w obrębie klatki piersiowej wykonywane w okresie intensywnego wzrostu;
• porażenie mózgowe;
• dystrofia mięśniowa.

W praktyce terapeutycznej skoliozę dzieli się z uwzględnieniem kryterium zaawansowania zmian. Wielkość kątowa skrzywienia (w skali Cobba) pozwala wyodrębnić:

• skoliozę I stopnia – mówimy o niej w sytuacji, gdy kąt skrzywienia mieści się w przedziale 10-24 stopni. Poziom deformacji jest względnie niewielki i obejmuje wyłącznie zmiany mięśniowo-więzadłowe, bez widocznych ubytków w układzie kostnym;
• skoliozę II stopnia – skrzywienie, mieszczące się w przedziale 25-45 stopni, determinuje zmiany strukturalne w kręgach oraz w stożkach międzykręgowych;
• skoliozę III stopnia – w tym przypadku skrzywienie wynosi powyżej 50 stopni i może powodować zaawansowane zmiany strukturalne, które w badaniu RTG uwidaczniają się w postaci sklinowacenia kręgów.
  
  

Epidemiologia skoliozy – wada postawy wieku dziecięcego?

Zważywszy na wiek pacjenta, wyróżnia się następujące typy skoliozy:

• skolioza niemowlęca lub wczesnodziecięca – stwierdza się ją u maluchów od 6. miesiąca do 3. roku życia. Warto nadmienić, że wada ta dotyczy częściej chłopców;
• skolioza dziecięca, która jest diagnozowana u dzieci między 3. a 10. rokiem życia. W odróżnieniu od wyżej wspomnianej ta wada postawy występuje aż 7-krotnie częściej u dziewczynek;
• skolioza młodzieńcza – stwierdza się ją w okresie dojrzewania i dotyczy obu płci;
• skolioza wieku dorosłego – u dorosłych skolioza przejawia się zwykle po 40. roku życia i najczęściej ma związek ze zwyrodnieniami stawów międzykręgowych.

W przypadku 85% dzieci skolioza ma charakter idiopatyczny, co oznacza trudność w jednoznacznej ocenie jej przyczyny. Wśród najczęstszych powodów tej deformacji wymienia się niewystarczającą aktywność ruchową i utrwalanie niewłaściwych wzorców posturalnych (np. podczas siedzenia). Bez znaczenia nie pozostaje również przeciążenie kręgosłupa. Zaleca się, by waga plecaka szkolnego nie przekraczała 10% wagi dziecka. Tymczasem z badań wynika, że aż 17% uczniów klas I-III nosi plecaki, których waga wynosi 15% ich masy ciała!

O symptomach skoliozy

Zdarza się, że skolioza rozwija się przez wiele lat, a jej symptomy pojawiają się stopniowo. Co powinno wzbudzić czujność i zachęcić do konsultacji specjalistycznej?

• dysproporcje w długości kończyn dolnych np. zbyt długa jedna noga;
• wystające łopatki;
• widoczne skrzywienie na linii kręgosłupa;
• dostrzegalne różnice w wysokości ramion;
• dysproporcje w wielkości piersi u dziewcząt, które są skutkiem cofnięcia kręgosłupa;
• garb żebrowy, który objawia się widocznym uwypukleniem po jednej stronie pleców;
• brak równoległości między ramionami a biodrami, przechylenie ciała w jedną stronę tzw. wystające biodro;
• dolegliwości bólowe np. ból promieniujący na jedną nogę;
• niedowłady kończyn;
• ból w krzyżowym odcinku kręgosłupa.
  
  

O skutkach nieleczonej skoliozy

Zaawansowana i nieleczona skolioza powoduje zwyrodnienia w układzie szkieletowym i może być przyczyną zaburzeń neurologicznych. Odpowiada także za powstawanie przykurczy mięśniowych.

Myli się ten, kto uważa skoliozę za chorobę układu mięśniowo-szkieletowego. Zapoczątkowane przez nią deformacje mogą spowodować zmianę umiejscowienia narządów wewnętrznych, takich jak płuca, serce czy przewód pokarmowy. Silny ucisk destabilizuje ich funkcjonowanie i wywołuje niedokrwienie, stanowiąc realne zagrożenie dla życia pacjenta.

Powyższa lista nie wyczerpuje wszystkich możliwych skutków skoliozy. Warto pamiętać, że dolegliwości bólowe, powodowane deformacjami kręgosłupa, znacząco obniżają komfort życia pacjentów. Wpływają na wszystkie sfery życia, determinując nawet ograniczenia w wyborze ścieżki zawodowej.

Diagnostyka i leczenie skoliozy

Skolioza to wada postawy o charakterze progresywnym, która może pogłębiać się przez całe życie. Warto pamiętać, że najlepsze efekty terapeutyczne osiąga się do 18-20. roku życia, w którym układ kostny człowieka osiąga pełną dojrzałość.

Rodzicu! Sprawdź, czy Twoje dziecko ma skoliozę!

Podejrzewasz postawę skoliotyczną u swojego dziecka? Przeprowadź domowy test przesiewowy!

1. Poproś dziecko, by zdjęło górną część garderoby. Ustaw je prosto, a następnie zachęć do wykonania skłonu do przodu i dotknięcia dłońmi (palcami) podłogi. Jeśli postawa Twojego dziecka jest prawidłowa, jego plecy po obu stronach powinny być jednakowo wysklepione.
2. Oceń postawę dziecka w pozycji wyprostowanej. Sprawdź, czy jego ramiona znajdują się na tej samej wysokości i czy łopatki nie są wystające. Następnie oceń, czy biodra i wcięcia w talii są symetryczne.
3. Jeśli podczas domowego testu przesiewowego dostrzeżesz niepokojące symptomy, zgłoś się na konsultację specjalistyczną.
   
   

Diagnostyka w gabinecie specjalisty

Podejrzenie skoliozy lub innej wady postawy powinno każdorazowo być skonsultowane ze specjalistą. Po poradę warto zgłosić się do ortopedy, fizjoterapeuty lub osteopaty.

Terapeuta (fizjoterapeuta, osteopata) przeprowadzi wnikliwą ocenę postawy. Podczas badania oceni nawykowe ustawienie kręgosłupa i kończyn z różnej perspektywy, jak również sprawdzi wysklepienie pleców i oceni symetryczność ułożenia łopatek i talii. Wykona pomiar rotacji tułowia w skłonie przy pomocy skoliometru i – w razie konieczności – zarekomenduje dodatkowe badania. Podstawą diagnostyki skoliozy jest badanie obrazowe np. RTG, tomografia komputerowa (TK) lub rezonans (MRI).

Jak wygląda leczenie skoliozy?

Terapia skoliozy uwarunkowana jest przede wszystkim poziomem zaawansowania wady oraz skalą spowodowanych przez nią deformacji w układzie mięśniowo-szkieletowym. W przypadku skoliozy I stopnia rekomenduje się zwykle ćwiczenia polegające na minimalizacji czynnego napięcia. Szczególnie polecana jest tu gimnastyka korekcyjna, a zwłaszcza regularne wizyty na basenie.

Skolioza II stopnia wymaga odpowiedniej terapii korekcyjnej. Nierzadko rekomenduje się więc zastosowanie gorsetu ortopedycznego, który stabilizuje kręgosłup i niejako wymusza na nim przyjęcie właściwej postawy. Pacjent nosi gorset kilkanaście godzin w ciągu dnia bądź zakłada go tylko w nocy. Bardziej zaawansowanie zmiany skoliotyczne, których skutkiem jest skrócenie jednej kończyny, wymagają zastosowania np. specjalistycznych wkładek ortopedycznych.

Skolioza III stopnia wiąże się z ryzykiem interwencji chirurgicznej. Kąt skrzywienia powyżej 60 stopni wymaga nierzadko wszczepienia metalowych aparatów czy implantów. Zabiegi te przeprowadza się u nastolatków, a nawet u dzieci. Warto jednak pamiętać, że często nie przywracają one kręgosłupowi pełnej sprawności.

Fizjoterapia w leczeniu skoliozy

Zgodnie z przyjętymi standardami postępowania u małych pacjentów z nierozwiniętym układem kostnym i zdiagnozowaną skoliozą I stopnia rekomenduje się ćwiczenia fizjoterapeutyczne. Mogą być one także terapią uzupełniającą leczenie gorsetowe w przypadku bardziej zaawansowanej postaci skoliozy. Względnie dużą skuteczność w tym zakresie przypisuje się metodzie FITS, która sprzyja trójpłaszczyznowemu kształtowaniu postawy, uwzględniając pozycje funkcjonalne – pozycję siedzącą i pozycję stojącą. Terapia tkanek miękkich pozwala zaś na kształtowanie prawidłowego wzorca oddechowego i sprzyja odtwarzaniu naturalnych krzywizn kręgosłupa.

Piśmiennictwo:
https://www.gov.pl/web/gis/zalecenia-dotyczace-tornistrow-szkolnych