KOLANO BIEGACZA – objawy, diagnostyka, leczenie

Kolano biegacza, zwane inaczej zespołem pasma biodrowo-piszczelowego, stanowi aż 22% wszystkich stwierdzonych kontuzji kolana! Mimo dość sugestywnej nazwy nie dotyczy ono wyłącznie osób uprawiających długodystansowe biegi czy jogging. Ten rodzaj kontuzji może dotknąć zarówno piłkarzy, narciarzy, pasjonatów wycieczek wysokogórskich, jak i osoby nieaktywne fizycznie. Dowiedz się, jakie są objawy i przyczyny kolana biegacza i  oceń, czy znajdujesz się w grupie ryzyka. Sprawdź, kiedy tę kontuzję można leczyć zachowawczo, a kiedy konieczna jest interwencja chirurgiczna. 

Jak objawia się kolano biegacza?

Kolano biegacza objawia się dotkliwym bólem po bocznej stronie stawu kolanowego. Pojawia się on najczęściej podczas próby zgięcia kolana, nie tylko w trakcie biegu, ale także podczas codziennych czynności np. schodzenia ze schodów czy długotrwałego siedzenia. Objawom tym towarzyszy nierzadko osłabienie siły mięśniowej i charakterystyczny dźwięk, który bywa najczęściej określany jako trzeszczenie, chrobotanie czy klikanie. Osoby z tą przypadłością zmagają się nierzadko także z odczuciem blokady i ograniczeniem ruchomości, a także z obrzękiem.

U źródeł problemu, czyli o przyczynach kolana biegacza 

Główną przyczyną kolana biegacza jest nadmierna eksploatacja stawu kolanowego. Zdecydowanie najczęściej przypadłość ta występuje u sportowców, gdyż podczas uprawiania sportu kolano utrzymuje ciężar kilku- lub kilkunastokrotnie przekraczający masę ciała. Typ czynników odpowiadających za ten stan zależy od trybu życia pacjenta. Jeśli schorzenie dotyczy biegaczy, wśród czynników predysponujących do kontuzji wymienia się:

• praktykowanie niewłaściwej techniki biegania i błędy w przyjmowanej pozycji na starcie i w trakcie biegu np. bieg w przodopochyleniu;
• nieodpowiednie przygotowanie do aktywności fizycznej, zaniedbywanie ćwiczeń w ramach rozgrzewki;
• zbyt szybkie tempo biegania;
• używanie nieodpowiedniego obuwia sportowego i będąca tego skutkiem zła amortyzacja podeszwy;
• intensywne i wyczerpujące treningi, które prowadzą ostatecznie do przeciążenia pasma biodrowo-piszczelowego (zbyt szybkie bieganie, obieranie dalekich tras);
• bagatelizowanie objawów zmęczenia;
• brak przerw w trakcie treningów;
• zaniedbywanie właściwej regeneracji po treningu.

Warto pamiętać, że za wystąpienie kolana biegacza odpowiada nie tylko aktywność sportowa. Przeciążenie pasma biodrowo-piszczelowego może rozwinąć się także w konsekwencji urazów, innych schorzeń czy wad anatomicznych. Względnie często kolano biegacza jest skutkiem problemów, takich jak:

• przykurcze mięśni;
• anatomiczne wady miednicy;
• wady kolan: szpotawość i koślawość;
• płaskostopie;
• zróżnicowana długość kończyn dolnych;
• patologie anatomiczne stawu rzepkowo-udowego np. chondromalacja rzepki, jej wiotkość, zaburzenia ustawienia;
• zaburzenia produkcji mazi stawowej;
• skłonność do występowania bóli wzrostowych w przebiegu dojrzewania.

Jako ciekawostkę można dodać, że przypisywana biegaczom kontuzja często bywa konsekwencją chodzenia w butach na wysokim obcasie. Występuje również u osób, które preferują pozycję siedzącą ze zgiętymi kolanami. 

Diagnostyka kolana biegacza

Pacjent, zmagający się z dotkliwym i nieprzemijającym bólem kolana, powinien zgłosić się na konsultację ortopedyczną. Proces diagnostyczny jest wieloetapowy. Składa się na niego wywiad, badanie fizykalne i testy odruchowe. Kluczową rolę odgrywają jednak badania obrazowe: USG, RTG oraz MRI (rezonans magnetyczny). Manualną ocenę kondycji kolana może wykonać również doświadczony fizjoterapeuta.

Na czym polega leczenie kolana biegacza?

Kolano biegacza wymaga wdrożenia specjalistycznego leczenia, które pozwoli uniknąć wielu przykrych konsekwencji. Warto podkreślić, że nieleczona kontuzja może prowadzić do zaburzeń wzorca ruchu i kompensacji mięśniowej w innych partiach ciała. W standardowych przypadkach stosuje się leczenie zachowawcze: rehabilitację oraz farmakoterapię.

Pierwsza, ostra faza kontuzji trwa zwykle od 2 do 4 tygodni. W tym okresie wszelkie działania powinny koncentrować się przede wszystkim na minimalizacji stanu zapalnego. Pacjentom zaleca się więc zażywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, jak również miejscowe stosowanie maści przeciwobrzękowych. Praktykuje się także podaż suplementów wspierających regenerację chrząstki stawowej oraz zahamowanie jej degradacji (np. z dodatkiem kwasu hialuronowego i siarczanu glukozaminy).

Kluczową rolę odgrywają ćwiczenia izometryczne, ćwiczenia ukierunkowane na rozciąganie mięśnia czworobocznego uda i zginaczy stawu kolanowego oraz stymulacja nerwowo-mięśniowa. Pozytywne efekty przynosi fizykoterapia, a zwłaszcza zabiegi krioterapii z azotem czy jonoforeza, które skutecznie redukują odczyn zapalny. 

Ten etap leczenia wymaga od pacjenta zaangażowania, cierpliwości oraz rygorystycznego stosowania się do wydanych rekomendacji. Jeśli pacjent jest aktywnym sportowcem, sugeruje się mu przerwę w treningach. Dobrą praktyką jest częsty odpoczynek z elewacją kończyny, czyli jej unieruchomieniem i uniesieniem do góry. 

Powolne ustąpienie stanu zapalnego i złagodzenie dolegliwości bólowych umożliwia przejście do kolejnej fazy leczenia kolana biegacza. Podczas gdy na początkowym etapie rehabilitacja polega głównie na rozciąganiu i wzmacnianiu mięśni, po ustąpieniu fazy ostrej dąży się do poprawy elastyczności tkanek i stabilizacji stawu, by ostatecznie skoncentrować się na treningu funkcjonalnym z odpowiednim obciążeniem.

Po ustąpieniu fazy ostrej stosuje się zabiegi, takie jak:

• kinezyterapia – w pracy z pacjentem ze zdiagnozowanym kolanem biegacza terapeuta zajmuje się rozluźnianiem mięśniowo-powięziowym, pracą na punktach spustowych oraz usuwaniem dystorsji powięziowych;
• kinesiotaping – plastrowanie dynamiczne zmniejsza napięcie mięśniowe, stabilizuje staw i odciąża bolesne struktury kolana.

Ćwiczenia te mogą być uzupełnione laseroterapią, ultradźwiękami i elektrostymulacją prądami o małej częstotliwości, które wzmacniają siłę mięśniową i przyspieszają proces gojenia uszkodzonych tkanek. Pozytywne efekty przynosi także masaż, który redukuje napięcie tkanek w okolicy stawu rzepkowo-udowego, poprawiając równocześnie ich ukrwienie.

W niektórych przypadkach rekomenduje się nawet założenie stabilizatora na kolano, co zapewnia pożądane odciążenie stawu i stabilizację rzepki, a co za tym idzie – łagodzi odczucia bólowe.

Leczenie kolana biegacza powinno mieć charakter holistyczny. Istotne znacznie ma nie tylko fizjoterapia w gabinecie specjalisty, ale także systematyczne ćwiczenia wykonywane samodzielnie przez pacjenta w domu. Warto jednak pamiętać, by były one elementem planu terapeutycznego opracowanego przez fizjoterapeutę. 

Jedną z najpopularniejszych w ostatnich latach metod leczenia kolana biegacza jest ostrzykiwanie osoczem bogatopłytkowym. Ten nieinwazyjny i bezpieczny zabieg jest wykonywany pod kontrolą USG. Polega na pobudzeniu uszkodzonych komórek do autoregeneracji i zminimalizowania dolegliwości bólowych.

W przypadku, gdy wszystkie powyższe metody zawiodą, u pacjentów z kolanem biegacza przeprowadza się artroskopię. To niezbyt inwazyjny zabieg chirurgiczny, który polega na wygładzeniu elementów chrzęstnych stawu rzepkowo-udowego i przecięciu tkanek podciągających rzepkę do boku. Podczas zabiegu naprawia się uszkodzenia wewnątrzstawowe. W fazie pozabiegowej zaleca się stabilizację stawu kolanowego przy pomocy ortezy oraz rehabilitację pozabiegową, która przyspiesza powrót do sprawności.

Jak długo trwa leczenie kolana biegacza i kiedy można powrócić do treningów?

Czas leczenia kolana biegacza ma charakter wysoce zindywidualizowany. U niektórych pacjentów może on wynosić nawet kilka miesięcy. Znacznie dłuższy czas terapii ma miejsce zazwyczaj w przypadku, gdy kontuzja jest bardzo zaawansowana, wymaga interwencji chirurgicznej i długotrwałej rehabilitacji pozabiegowej. W każdym przypadku powrót do treningów może nastąpić dopiero po konsultacji z fizjoterapeutą.

Profilaktyka kolana biegacza – rekomendacje dla sportowców

Zdecydowanie lepiej zapobiegać niż leczyć. Jeśli bieganie to Twoja pasja, zadbaj o odpowiednią higienę tej aktywności, zanim doświadczysz dotkliwych konsekwencji kolana biegacza. Sprawdź, w jaki sposób możesz zapobiec tej kontuzji kolana!

W przypadku treningów biegowych doskonale sprawdza się powiedzenie „mierz siły na zamiary”. Dostosuj plan treningu do Twoich rzeczywistych możliwości, kondycji, stanu zdrowia i poziomu sportowego zaawansowania. Zbyt wysokie aspiracje nie zawsze są najlepszym doradcą.

Rozgrzewka to podstawa! Jeśli chcesz uniknąć dotkliwych kontuzji, przed rozpoczęciem treningu przygotuj ciało do czekającego go wysiłku. Nie rozpoczynaj biegu bez wcześniejszej rozgrzewki.

Nie od razu Rzym zbudowano… Zdobywaj oczekiwane cele techniką małych kroków… dosłownie. Pamiętaj, że skrócenie długości kroku zaledwie o 5-10% może zmniejszyć obciążenie stawu kolanowego nawet o 20%!

Podczas treningów stosuj również inne ogólnorozwojowe aktywności, które pozwolą odciążyć stawy kolanowe i zapewnią odpowiedni balans w wysiłku fizycznym.

Nie bez przyczyny po każdym treningu rekomenduje się ćwiczenia regeneracyjne. Po zakończonym biegu porozciągaj mięśnie. Pamiętaj, że zaniedbanie tej części treningu szybko znajdzie odzwierciedlenie w Twoim samopoczuciu i wpłynie negatywnie na kondycję. 

Jeśli w trakcie treningu odczuwasz zmęczenie lub dolegliwości bólowe, to jasny sygnał od Twojego organizmu, że czas na przerwę! 

Podsumowanie

Kolano biegacza jest jedną z najczęściej występujących kontuzji kolana, która może być bardzo dotkliwa i pokrzyżować plany aktywnym sportowcom. Warto pamiętać, że wbrew przyjętej nazwie czynnikiem predysponującym do jej powstania nie zawsze jest sport. Kolano biegacza jest również konsekwencją wad anatomicznych i pokłosiem nadmiernego przeciążenia stawu kolanowego u osób nieaktywnych sportowo. Wymaga więc wnikliwej diagnostyki i specjalistycznego leczenia. Nieocenioną rolę odgrywa zwłaszcza rehabilitacja prowadzona przez doświadczonego fizjoterapeutę. W standardowych przypadkach leczenie zachowawcze pozwala uniknąć interwencji chirurgicznej i umożliwia względnie szybki powrót do optymalnej aktywności fizycznej.