ŁOKIEĆ TENISISTY – objawy, diagnostyka i sposób leczenia

Mimo dość sugestywnej nazwy łokieć tenisisty dotyka nie tylko sportowców aktywnych na korcie. Zespół nadkłykcia bocznego kości ramiennej, bo o nim właśnie mowa, jest częstą przypadłością wielu grup zawodowych. Z uwagi na charakter objawów oraz poziom ich zaawansowania utrudnia nie tylko wykonywanie obowiązków zawodowych, ale także przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu. Sprawdź, jakie są najczęstsze objawy i przyczyny łokcia tenisisty. Dowiedz się, jak przebiega jego diagnostyka i kiedy nieuniknione jest leczenie operacyjne.

Objawy łokcia tenisisty

Najbardziej charakterystycznym objawem łokcia tenisisty jest punktowy ból, który obejmuje zwykle zewnętrzną stronę łokcia. Może on promieniować po całej tylnej części przedramienia, sięgając nadgarstka (a nawet 4. i 5. palca). W zdecydowanej większości przypadków nasilenie dolegliwości bólowych występuje podczas wykonywania codziennych czynności, takich jak: chwytanie za klamkę, podawanie ręki na powitanie czy odkręcanie słoika. Ból nie jest bynajmniej jedynym objawem łokcia tenisisty. Świadczą o nim również symptomy, takie jak:

• osłabienie mięśni i będąca tego konsekwencją zmniejszona siła chwytu;
• nasilenie objawów pod wpływem palpacyjnego ucisku (dotyku);
• obrzęk stawu łokciowego;
• ograniczony zakres ruchu lub uczucie sztywności, zarówno w stawie łokciowym, jak i w przedramieniu;
• odgłos chrupania lub pękania przy próbie poruszania ramieniem.

Łokieć tenisisty pojawia się zwykle w ręce dominującej: prawej u osób praworęcznych i lewej u osób leworęcznych. Często obejmuje jednak stawy łokciowe obu rąk. Niejednokrotnie zdarza się również, że po wyleczeniu jednego stawu przypadłość tę diagnozuje się w drugim. W wielu przypadkach proces rozwoju stanu chorobowego jest długotrwały, a skala dolegliwości bólowych może narastać i zmieniać się wraz z upływem czasu.

Łokieć tenisisty a łokieć golfisty

Warto wiedzieć, że łokieć tenisisty nie jest jedyną entezopatią występującą w obrębie stawu łokciowego. Równie częstą przypadłością jest łokieć golfisty. Podczas gdy przy łokciu tenisisty mówimy o schorzeniu zewnętrznej części łokcia, w przypadku łokcia golfisty objawy dotyczą wewnętrznej strony łokcia.

Przyczyny łokcia tenisisty

Wśród najczęstszych przyczyn łokcia tenisisty wymienia się czynniki, takie jak:

• długotrwała ekspozycja na przeciążenia statyczne lub dynamiczne o niewielkim obciążeniu – wykonywanie powtarzalnych czynności powodujących przeciążenie mięśni prostowników nadgarstka i palców;
• mikrourazy i zmiany degeneracyjne – zwłóknienia, zwapnienia, blizny pooperacyjne, przebyte złamania i obecność na łokciach narośli o różnym charakterze. Wszystkie te zmiany powodują patologiczne ukrwienie i zwiększają wrażliwość na dotyk;
• zmiany zwyrodnieniowe w odcinku szyjnym kręgosłupa, które mogą osłabiać mięśnie prostowników nadgarstka.

Epidemiologia łokcia tenisisty

Z danych wynika, że z łokciem tenisisty zmaga się 1-3% osób pomiędzy 30. a 50. rokiem życia. Największą zapadalność na to schorzenie stwierdza się u osób wykonujących powtarzalne czynności w związku z aktywnością zawodową. Do tej grupy zalicza się choćby: lekarzy ze specjalizacjami zabiegowymi (stomatologów, chirurgów), muzyków, mechaników, szwaczki, elektryków, murarzy, ślusarzy. Sporą część osób cierpiących na łokieć tenisisty stanowią również pracownicy biurowi. Długotrwała praca przy klawiaturze komputera obciąża okolice nadgarstka, sprzyjając przeciążeniom oraz powstawaniu mikrourazów i stanów zapalnych. W zgodzie z przyjętą nazwą łokieć tenisisty względnie często diagnozuje się u osób uprawiających sporty na korcie, takie jak tenis, squah czy badminton. Dotyczy to zarówno amatorów, jak i profesjonalistów. Podczas gdy u pierwszych problem tkwi głównie w nieodpowiedniej technice i biomechanice ruchu, u drugich wiąże się z dużą częstotliwością wykonywania ruchów prostowania i rotacji nadgarstka.

Diagnostyka łokcia tenisisty

Ból w zewnętrznej części ramienia nie zawsze musi sugerować łokieć tenisisty. Jego przyczyn może być wiele. Wśród nich można wymienić zmiany w odcinku szyjnym i piersiowym, a także dolegliwości o podłożu mięśniowo-powięziowym. W związku z powyższym niezbędne jest przeprowadzenie wnikliwej diagnostyki, która jednoznacznie potwierdzi bądź wykluczy podejrzenie entezopatii stawu łokciowego. Złotym standardem diagnostyki łokcia tenisisty jest badanie ultrasonograficzne (USG). W ramach rozszerzonej diagnostyki można je uzupełnić badaniami obrazowymi. Podczas gdy prześwietlenie rentgenowskie uwidacznia stan kości, rezonans magnetyczny (MRI) pozwala ocenić tkanki miękkie, czyli mięśnie i ścięgna. W niektórych przypadkach rekomenduje się także wykonanie elektromiografii (EMG), która wskazuje na ewentualny ucisk nerwów. 

Ważnym elementem diagnostyki łokcia tenisisty jest również badanie manualne, obejmujące zarówno palpację struktur kostnych i mięśniowych, jak i ocenę ruchomości oraz siły. Tego typu badanie przedmiotowe może wykonać nie tylko ortopeda, ale także fizjoterapeuta, który oceni dodatkowo odcinek szyjny kręgosłupa i górny otwór klatki piersiowej oraz skoncentruje się na strukturach mięśniowo-powięziowych i biomechanice ruchu.

Jak leczyć łokieć tenisisty?

W zależności od zaawansowania schorzenia oraz nasilenia objawów leczenie łokcia tenisisty może przybrać postać nieoperacyjną lub operacyjną. Z szacunków wynika, że aż 95% przypadków udaje się wyleczyć bez ingerencji chirurgicznej. Leczenie nieoperacyjne polega na doraźnym stosowaniu leków przeciwbólowych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych, jak również na stabilizacji łokcia przy zastosowaniu ortezy, opaski bądź plastrowania dynamicznego (kinesiotapingu). Równocześnie należy dbać o odciążenie stawu, unikając bezwzględnie czynności nasilających dolegliwości bólowe. 

W nieoperacyjnym leczeniu łokcia tenisisty rekomenduje się metody, takie jak:

• masaże rozluźniające;
• elektroterapia;
• ultradźwięki;
• biostymulacja laserowa;
• terapia manualna;
• krioterapia.

W przypadku, gdy rekomendowane działania nie przynoszą pożądanych rezultatów rozważa się sterydoterapię. Miejscowe iniekcje z glikokortykosteroidów przynoszą złagodzenie objawów bólowych. Warto jednak wiedzieć, że ich wadą jest niszczenie struktur kolagenu, co może przyspieszać procesy degeneracyjne. 

Utrzymywanie się dolegliwości powyżej 12 miesięcy i brak dobrych rokowań to kryteria kwalifikujące do leczenia operacyjnego. Podczas zabiegu operator uwalnia przyczep. Może także przeciąć powięź, zmniejszając nacisk na nerwy i naczynia krwionośne, a w razie konieczności zastosować implanty. Zabieg operacyjny może być wykonany zarówno w formie tradycyjnej, jak i w formie bardziej oszczędzającej – artroskopowej.  

Podsumowanie

Łokieć tenisisty jest entezopatią stawu łokciowego, która rozwija się w konsekwencji przeciążeń, mikrourazów i zmian degeneracyjnych. W grupie ryzyka znajdują się nie tylko tenisiści, ale także przedstawiciele innych zawodów: lekarze o specjalnościach zabiegowych, pracownicy biurowi czy techniczni. W bardziej zaawansowanej postaci schorzenie to utrudnia wykonywanie codziennych czynności i może powodować szereg problemów o charakterze długoterminowym. Wśród nich wymienia się osłabienie siły mięśniowej, uszkodzenie nerwów i naczyń krwionośnych, a także ograniczenie ruchomości w stawie łokciowym. Z uwagi na skalę tych konsekwencji w przypadku dolegliwości bólowych konieczna jest niezwłoczna konsultacja z ortopedą i fizjoterapeutą. W zdecydowanej większości przypadków współpraca z doświadczonym fizjoterapeutą, uzupełniona o leczenie farmakologiczne i oszczędzanie stawu, pozwala uniknąć zabiegu operacyjnego.